Autor: Silvija Rutalj, mag.pharm.
Grlobolja je jedan od najčešćih razloga posjete ljekarniku ili liječniku, posebno u zimskim mjesecima. Zbog direktnog kontakta s vanjskom okolinom, grlo je izloženo djelovanju kako nepovoljnih vanjskih faktora, kao što su suh i hladan zrak, tako i uzročnicima infekcija: virusima i bakterijama. Virusne upale grla znatno su češće i čine oko 80 % svih upala grla, a bakterijske svega 20 %. Postoji oko 200 različitih vrsta mikroorganizma koje mogu uzrokovati upalu grla, a imunitet koji stekne organizam u kontaktu s jednom vrstom ne štiti ga od druge vrste. To je razlog zbog kojeg se upale ponavljaju više puta tijekom godine, a kod osoba s oslabljenim imunitetom i više puta tijekom jedne sezone.
Opće stanje organizma i imuniteta, ali i lokalna otpornost sluznice usne šupljine predstavljaju važan faktor u zaštiti od uzročnika upala. S obzirom na to da usna šupljina predstavlja "ulazna vrata" za mikroorganizme iz vanjske okoline, slina sa svojim antimikrobnim proteinima predstavlja prvu liniju obrane domaćina sprečavajući prodor mikroorganizama. Lizozim sline jača lokalnu prirodnu otpornost tkiva i predstavlja značajan faktor nespecifične antimikrobne zaštite oralne sredine. Oralnu sluznicu štiti od kolonizacije mikroorganizmima i sprečava poremećaj ravnoteže normalne flore. Lizozim kao prirodni faktor lokalnog imuniteta sluznice djeluje antimikrobno, a sposobnost lizozima da razara bakterijske stanice osnova je njegovog naziva.
Zahvaljujući svom enzimatskom, ali i dodatnom neenzimatskom djelovanju, lizozim ima širok antimikrobni spektar, tj. djeluje na bakterije, viruse i gljivice. Bakterije osjetljive na djelovanje lizozima prvenstveno su Gram-pozitivne, zbog jedinstvene građe ćelijskog zida protiv kojeg lizozim pokazuje specifično enzimsko djelovanje, ali i pojedine Gram-negativne bakterije. Virusi na koje djeluje lizozim virusi su gripe i herpesa. Pored širokog antibakterijskog i antivirusnog djelovanja, lizozim pokazuje antimikotično djelovanje protiv gljivice Candida albicans. Može se zaključiti da lizozim pruža prirodnu zaštitu protiv mikroorganizama koji su najčešći uzročnici infektivnih bolesti kod čovjeka.
Pored antimikrobnog djelovanja, lizozim djeluje i antiinflamatorno, smanjujući upalnu reakciju, a time i oštećenje tkiva. Lizozim stabilizira membrane stanica koje sudjeluju u upalnoj reakciji, čime se sprečava oslobađanje tvari koje induciraju i promoviraju upalu te time oštećuju tkivo.
Lizozim pozitivno djeluje na proces regeneracije tkiva nakon upala ili kirurških intervencija potičući obnovu epitelnih stanica i fibroblasta, a smanjuje broj bakterijskih kolonija i infiltraciju tkiva upalnim stanicama. Kod djece s manjim titrom lizozima uočeno je sporije zarastanje postoperativne rane nakon tonzilektomije, kao i jače izraženi simptomi upale. Stimulacija fagocita od strane lizozima pomaže pri zarastanju rana i povlačenju upalnih i nekrotičnih procesa.
Imunomodulatorni efekti lizozima su direktni i indirektni; djeluje na stanice obrambenog sustava stimulacijom produkcije kemijskih posrednika visoke biološke i imunosne aktivnosti (interferoni, interleukini, faktori nekroze tumora). Lizozim potiče koordinaciju međusobnog djelovanja stanica imunosnog sustava, a uključen je u "čišćenje" organizma od štetnih komponenti imunosnog odgovora i toksičnih metabolita - proizvoda dezintegracije imunosnih kompleksa. Lizozim djeluje kao antioksidans jer sprečava nastanak slobodnih radikala i njihovo štetno djelovanje.
Dakle, lizozim je jedan od najvažnijih faktora nespecifične lokalne otpornosti, a njegova uloga u organizmu opravdava naziv "enzim budućnosti".
Zbog svega navedenog, proizvodi koji sadrže lizozim desetljećima se uspješno koriste u liječenju grlobolje jer posjeduju široko antimikrobno djelovanje, smiruju upalni proces, pomažu u zarastanju rana i oštećenja sluznice usne šupljine, ubrzavaju ozdravljenje te štite sluznicu usne šupljine i grla.
"Otkriće lizozima pobudit će jednog dana veći interes od otkrića penicilina". Ovo je rečenica slavnog nobelovca Alexandera Fleminga koji je 1922. godine otkrio ovaj enzim, a 6 godina poslije i penicilin.